Bajesboten

Het CDA en de PvdA zijn er nog niet uit of de Zaanse bajesboten nog twee jaar mogen blijven liggen. De PvdA is zelfs heel erg verdeeld: drie of vier fractieleden willen de boten in 2011 weg hebben, van de rest mogen ze langer blijven.  Ik heb de fractieleden van beide partijen daarom onlangs een mail gestuurd, in de hoop dat ze aanstaande donderdag tegen een langer verblijf stemmen. Saaie kost, maar het moet maar even. De tekst:  

Binnenkort besluit de gemeenteraad wanneer de twee Zaanse detentiepontons dienen te vertrekken: in 2011 of in 2013. Omdat de stemmen van uw fractie van belang zullen zijn, wil ik graag enkele argumenten op een rij zetten waarom deze drijvende gevangenissen mijns inziens op z’n laatst in september 2011 Zaanstad moeten verlaten. De argumenten betreffen zowel humanitaire als ruimtelijke-ordeningaspecten.
 
Ten aanzien van de ruimtelijke ordening en de periode van maximaal vijf jaar dat de boten ingevolge artikel 17 van de Wet op de Ruimtelijke Ordening op hun plek mochten blijven liggen:

1. In een brief aan B&W d.d. 3-2-2006 beloofden de Ministeries van VROM en Justitie: “U wilt echter een harde garantie dat de detentieboten na de maximale periode van 5 jaren worden verplaatst. Hierbij verklaren het Ministerie van Justitie de Dienst Justitiële Inrichtingen en het Ministerie van VROM de Rijksgebouwendienst dat na de maximale periode van 5 jaar de detentieboten worden verplaatst naar een andere locatie.”
 
2. In reactie op deze brief schreef de gemeente Zaanstad op 14-3-2006 aan het Ministerie van VROM: “Het Ministerie van Justitie, Dienst Justitiële Inrichtingen en het Ministerie van VROM hebben bij brief van 3 februari 2006 aan de gemeente Zaanstad de garantie gegeven dat na de maximale periode van 5 jaar de detentieboten worden verplaatst naar een andere locatie.”

3. Verantwoordelijk wethouder H.J. Egberts stelde in de raadsvergadering van 6 april 2006: “Wordt na vijf jaar opnieuw een vergunning verleend? Nee, uitdrukkelijk niet. Het is vijf jaar de boten en daarna is het over.”
 
4. Op 5 september 2006 verleende Zaanstad vrijstelling en een bouwvergunning voor de twee pontons op grond van artikel 17 van de Wet op de Ruimtelijke Ordening. Daarbij meldde het college van B&W aan de Rijksgebouwendienst ‘de instandhoudingtermijn op grond van artikel 45 van de Woningwet te stellen op 5 jaar’.
 
5. Tijdens de commissievergadering van 14 november 2006, die ook werd bijgewoond door vertegenwoordigers van de Dienst Justitiële Inrichtingen en de Rijksgebouwendienst, heeft het college bevestigd dat ‘5 september door B&W [een] bouwvergunning verleend’ is.
 
6. Op 4 oktober 2007 verstuurde B&W een persbericht. Daarin staat onder meer de zin: “De boten blijven maximaal 5 jaar liggen, waarvan nu 1 jaar is verstreken.”
 
7. Op een (herhaalde) schriftelijke vraag van de ROSA-fractie wanneer de detentiepontons uit Zaanstad vertrokken, antwoorddde B&W in augustus 2010 onder meer: “De bouwactiviteiten zijn medio 2006 gestart. Dat betekent dat de termijn van vijf jaar na start bouw medio 2011 zou aflopen.” Volgens B&W bleek uit jurisprudentie ‘dat de instandhouding van een bouwwerk aanvangt op het moment dat de bouwactiviteiten zijn gestart’.
 
Conclusie: B&W heeft meerdere keren -ook in het bijzijn van en in de communicatie met de DJI en de RGB- vastgelegd dat de detentiepontons in (september) 2011 Zaanstad dienen te verlaten, conform artikel 17 van de WRO. De twee verantwoordelijke Ministeries hebben zich hier aan geconformeerd. Ze wisten c.q. kunnen als overheidsinstellingen geacht worden te weten dat meermalen in rechtspraak is geoordeeld dat een vijfjarenvrijstelling begint bij de publicatie van die tijdelijke vrijstelling en niet bij een willekeurige datum van ingebruikname. Verschillende partijen in de gemeenteraad van Zaanstad zijn mede op basis van deze wetgeving c.q. B&W-belofte (met pijn in het hart) akkoord gegaan met de komst van de boten. De belofte is ook nog eens via een persbericht herhaald. Het getuigt van fatsoen en van continuïtiet van beleid wanneer een college de eigen beloftes tegenover zowel de gemeenteraad als de inwoners van Zaanstad nakomt. Daarmee betoont de gemeente zich een betrouwbare overheid.
 
8. Dat de boten niet al in de zomer van 2006 in gebruik zijn genomen, zoals vijf jaar geleden gepland, ligt niet aan de gemeente Zaanstad, maar aan de DJI en de RGB. Zo valt in de gemeentelijke Jaarstukken 2006 te lezen: “Op 5 september 2006 is door het college van B en W besloten in het kader van art. 17 WRO vrijstelling en een bouwvergunning te verlenen aan de Rijksgebouwendienst (RGD) voor de detentieplatforms in de Achtersluispolder. De gebruiksvergunning is nog niet verleend. De RGD en het ministerie van Justitie hebben nog niet alle gevraagde gegevens geleverd om te kunnen toetsen of aan alle vereiste veiligheidseisen is voldaan.” Ook in de commissievergadering van 14-11-2006 is er door B&W aan gerefereerd dat de vergunningaanvragers hun zaken nog niet op orde hadden: “Mogen de detentieplatforms nu in gebruik worden genomen? Nee. Aan de voorwaarden die zijn gesteld bij de afgifte van de bouwvergunning is nog niet geheel voldaan. Ook de gebruiksvergunning kan nog niet worden afgegeven. (…) Bekleding wanden materaal voldoet niet aan bouwbesluit inzake rookgetal.” 
 
Conclusie: Omdat de bouwwerken niet voldeden aan de eerder gemaakte afspraken tussen de Ministeries en de gemeente Zaanstad werden de boten later vrijgegeven voor gebruik (in 2007) dan eerder was gepland. Dit is niet te wijten aan Zaanstad, maar aan de Ministeries c.q. DJI en RGD. (Ook) om die reden maakt een schadeclaim tegen de gemeente -waarover in het Zaanstad Beraad werd gespeculeerd- als de boten niet tot 2013 mogen blijven liggen weinig kans.
  
9. In de antwoorden op de eerder genoemde schriftelijke vragen staat dat ‘op verschillende momenten met de RGD en de Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI) is gecommuniceerd dat de termijn vijf jaar na ingebruikname afgelopen is’. Wethouder Straat heeft de gemeenteraad echter slechts één document doen toekomen waarin aan de RGD (niet de DJI) is geschreven: “Wij overwegen u tot 7 maart 2013 ontheffing te verlenen. Op deze datum verloopt ook de tijdelijke vrijstelling voor de detentieplatforms.”   

10. In de op 17 juli 2008 verzonden ambtelijke brief aan de Rijksgebouwendienst wordt gerefereerd aan de ’tijdelijke vergunning’ die ‘op 5 september 2006’ is verleend. Dat is in tegenspraak met de verderop in de brief genoemde ‘overweging’ om een vergunning tot 2013 te verstrekken. Voor de goede orde: het gaat hierbij om het plaatsen van vier trappen, niet om de boten zelf. Maar los daarvan; zelfs als niet de datum van de vergunningverlening (september 2006), maar de datum van ingebruikname van de boten als uitgangspunt wordt gehanteerd -wat dus niet mogelijk is, gegeven de artikel 17-regels- kan het niet zo zijn dat beide boten pas in 2013 vertrekken. De eerste boot (‘Australa’) is namelijk op 1 november 2007 in gebruik genomen en zou dus uiterlijk 1 november 2012 vertrokken moeten zijn. Het Ministerie van VROM heeft in haar brief d.d. 3-2-2006 ook toegezegd na vijf jaar te zullen vertrekken.  
 
Conclusie: Tot op heden is alleen via het ambtelijk document d.d. 17-7-2008 duidelijk gemaakt dat de gemeente heeft gecommuniceerd over een einddatum in 2013. Waaruit de ‘verschillende momenten’ bestaan waaraan wethouder Straat refereert is niet duidelijk. De ‘overweging’ (een wat merkwaardige zinsnede in dit verband) is duidelijk een ambtelijke omissie. Het college was hiervan waarschijnlijk ook niet op de hoogte; het schrijven van de brief was gemandateerd aan de betreffende ambtenaar. DJI en RGD wisten uit eerdere contacten, brieven en eigen toezeggingen al dat de deadline voor de boten 2011 was, niet 2013.
 
11. In het Zaanstad Beraad hebben diverse partijen gevraagd naar de koppeling detentiepontons – permanente gevangenis in Zaanstad. Die koppeling is er. Op 15 maart 2006, toen er nog sprake was van een permanente gevangenis op het Hembrugterrein, schreef B&W in een persbericht: “Het College stemde daar [de komst van de detentiepontons] nu mee in, op voorwaarde dat de Rijksgebouwendienst/Dienst Justitiële Inrichtingen ook de permanente gevangenis in Zaanstad vestigt. Naar verwachting is de permanente gevangenis medio 2011 of 2012 gereed.” Dat sluit aan bij brieven van VROM (d.d. 3-2-2006 en 6-2-2006) en de DJI (d.d. 18-1-2006) aan B&W over dit onderwerp (“De RGD en DJI garanderen dat er een justitiële inrichting binnen de gemeentegrenzen van de gemeente Zaanstad komt op een daartoe geschikte locatie.”) en bij de tekst van het B&W-besluit d.d. 24-8-2006: “In de beschikking wordt de tijdelijkheid van de te geven vrijstelling beargumenteerd met het gegeven dat de RGD schriftelijk heeft gegarandeerd dat er een permanente detentie-inrichting in Zaanstad zal worden gevestigd en dat die na 5 jaar gereed zal zijn. (…) De structurele capaciteit zal naar verwachting uiterlijk medio 2011 zijn gerealiseerd. De tijdelijke capaciteit in de vorm van de detentie-inrichting is na 5 jaar zodoende in de gemeente Zaanstad niet meer benodigd en zal dan worden verwijderd.” 

Conclusie: Het Rijk heeft zich niet gehouden aan de belofte na vijf jaar een permanente gevangenis in Zaanstad te hebben gebouwd. En zelfs als de termijn wordt opgerekt van september 2011 naar maart 2013 zal er te weinig tijd resteren om dan een permanente gevangenis bedrijfsklaar te hebben. Ook deze toezegging is c.q. wordt dus niet nagekomen, terwijl dat in 2006 wel een gemeentelijke eis was, met als inzet de komst van de detentieboten.    
 
Ten aanzien van de humanitaire aspecten:
 
De afgelopen maand was er veel politieke aandacht voor het kritische rapport van Amnesty International over de vreemdelingendetentie in -onder meer- Zaandam. Er zijn de afgelopen tijd echter meer rapporten verschenen waarin kanttekeningen worden geplaatst bij het opsluiten van vreemdelingen in detentieboten en de wijze waarop ze daar hun tijd moeten doorbrengen.
 
1. Het onder de Europese Unie ressorterende Europees Comité voor de Preventie van Foltering en Onmenselijke of Vernederende Behandeling of Bestraffing (http://www.cpt.coe.int/dutch.htm) heeft aangedrongen op sluiting van de Nederlandse detentieboten.
 
2. Al in juni 2008 schreef de Raad voor de Strafrechtstoepassing en Jeugdbescherming in een kritisch rapport dat gedetineerden niet tegen hun wil met twee personen in een cel geplaatst dienen te worden. Hoewel de gevangenen op de detentiepontons niet vallen onder het strafrecht en er aan boord van de boten dus meer ‘vrijheden’ zouden moeten gelden dan in reguliere detentiecentra worden ze -soms vele maanden lang- opgesloten in tweepersoons cellen. Diezelfde RSJ publiceerde in 2008 een kritisch rapport over de vreemdelingendetentie.
 
4. Justitia et Pax veroordeelde, onder meer op basis van de ervaringen van katholieke pastors aan boord van de Zaandamse boten, het vreemdelingenregime zoals dat in Zaanstad en elders wordt gehanteerd. Zie http://www.justitiaetpax.nl/nieuwsbericht/51
 
5. De Europese Hoge Commissaris voor Mensenrechten plaatste eveneens kanttekeningen.
 
6. De hoogleraar vreemdelingenrecht A.M. van Kalmthout heeft zich ook op humanitaire gronden meermalen uitgesproken tegen vreemdelingendetentie volgens de methode zoals in Zaanstad wordt gehanteerd.
   
Al met al zijn er redenen genoeg om van mening te zijn dat de detentiepontons Zaanstad snel dienen te verlaten. Het met name door de VVD-fractie gebruikte argument ‘als wij het niet doen, doet een andere gemeente het wel’ is het argument van de burgemeester in oorlogstijd. Elk gemeentebestuur maakt zijn eigen afwegingen en heeft zijn eigen verantwoordelijkheid. Mijns inziens kun je alleen hopen dat andere gemeenten geen behoefte hebben aan de detentiepontons. Daar komt bij dat Nederland een overcapaciteit heeft aan vreemdelingenopvang en het dus geen enkel probleem moet zijn om een andere oplossing te vinden voor de mensen aan boord van de Zaanse boten. Die overcapaciteit blijkt ook uit de bezetting van de Zaanse boten; ze zijn bij lange na niet vol. Dat ook de DJI deze mening deelt bleek wel toen het met gevangenistekorten kampende België informeerde of het een van de twee Zaanse boten kon kopen. De verkoop ging niet door, omdat de DJI alleen beide boten wilde verkopen.
 
Voor degenen die denken dat, mede dankzij de gemeentelijke invloed, de humanitaire situatie aan boord van de Zaanse boten beter is dan in andere centra: leg deze stelling eens voor aan bijvoorbeeld de onafhankelijke Commissie van Toezicht. De situatie bij de vreemdelingendetentie op bijvoorbeeld Schiphol-Oost scoort beter dan de situatie in Zaandam.
 
Tot slot, voor degenen die denken dat de twee boten Zaanstad geld hebben opgeleverd: informeer eens hoe vaak de politie en met name de brandweer de afgelopen jaren heeft moeten uitrukken als gevolg van (vooral) vals alarm, brandjes, demonstraties, etc. en wat dat Zaanstad heeft gekost.
 
Ik hoop met het bovenstaande een aantal argumenten te hebben gegeven die leiden tot het vertrek van de detentiepontons in (uiterlijk) september 2011. Desgewenst ben ik bereid om alle bovengenoemde documenten te laten zien. Ook kunt u -vertrouwelijk- een aantal dossiers inzien die een beeld geven van met Zaanstad gemaakte afspraken die zijn geschonden door de DJI en RGD. 
Ik ben daartoe bereikbaar via onderstaand adres.
Veel succes en sterkte met de te maken afweging.
 
Met vriendelijke groet,
 
Erik Schaap

 Of toch niet?

0 gedachten over “Bajesboten”

  1. Wat ben ik het oneens met je hopelijk gaat de gemeente niet overstag voor je redeneringen, indien wel dan is dat gewoon democratie.
    Je redenatie klopt niet helemaal want ook jij ziet het alleen uit je eigen perspectief.Wat ik wel erg goed van je vindt is dat je in ieder geval een onderbouwde mening hebt dit in tegenstelling tot veel van de actievoerders.

  2. Beste Eric
    Ook al ben ik het vaak niet met je eens ik vind het jammer dat er vanaf 4 april al geen stukje van jou hand meer op dit medium is verschenen.
    Ziek?? boos over het bajesbotenbesluit of gewoon lekker in de tuin liggen??? geen idee.
    Als er weer nieuwe stukjes van jou hand komen laat het mij aub weten.

Laat een reactie achter

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *