In april van dit jaar stuurde Rob Poldner (oud-fractievoorzitter van de SP-Zaanstad) een brief naar Dagblad Zaanstreek. De titel: ‘Afspraak is afspraak’. Het onderwerp: de Zaanse bajesboten. De krant plaatste zijn boodschap niet, maar op deze plek is zijn tekst -actueler dan ooit- alsnog welkom.
In april 2006 was er heftige discussie in de gemeenteraad van Zaanstad over het besluit van het college [2002-2006] over de artikel 17 WRO procedure om voor maximaal 5 jaar gevangenisboten in de haven van Zaandam toe te staan. De [nieuwe] gemeenteraad werd gevraagd om een zienswijze op het positieve besluit van het [oude] college te geven. Buiten heftige discussies in de raad zelf werd er ook fel geprotesteerd door activisten tegen de komst van bajesboten in Zaanstad. Er werd zelfs met vis gegooid en vergaderingen werden ontregeld. Een aantal partijen in de Gemeenteraad stemden voor een positieve zienswijze, andere partijen, waaronder de SP hadden grote moeite met het besluit van het college van burgemeester en wethouders.De ervaringen met bajesboten in Rotterdam waren zeer negatief. Dit mocht in Zaanstad niet plaatsvinden. Feit echter was dat het college al besloten had om de komst van de bajesboten mogelijk te maken en dat er in de gemeenteraad ook een meerderheid voor de komst van de gevangenis boten was.
De SP en andere partijen, die principieel tegen de komst van gevangenisboten zijn waar mensen opgesloten worden die niets anders misdaan hebben dan zonder papieren in Nederland te verblijven, konden niet anders doen dan zorgen dat in vergelijking met de leefomstandigheden op de boten in Rotterdam, de veiligheid en de leefomstandigheden op de Zaanse boten zo optimaal als mogelijk te maken. Zo werden er door een aantal partijen in april 2006 eisen gesteld aan de veiligheid, aan de kwaliteit van verblijf en aan de status van de mensen die er zouden verblijven. Dit was zo’n beetje de enige rol die de gemeenteraad nog kon spelen. Het besluit was reeds genomen door het college, de gemeenteraad kon nog een aantal eisen stellen over de omstandigheden op de boten.
Vrij gemakkelijk werden alle eisen en verbeteringen op het humanitaire vlak door de vertegenwoordiger van Justitie ingewilligd. Ook zijn er duidelijke toezeggingen gedaan over de status van de gedetineerden.Tenslotte gaat het hier nog steeds over mensen die niet meer misdaan hebben dan zonder geldige papieren in Nederland wonen en werken. Geen criminelen dus. De geschiedenis heeft geleerd dat alle toezeggingen, en geen een uitgezonderd door justitie met voeten zijn getreden.
In de gemeenteraadsvergadering van juni 2008 werd door de raadsfractie van Rosa, ondersteund door o.a. de SP een motie ingediend om onderzoek te doen naar de toezeggingen van het ministerie van justitie aan de gemeenteraad van Zaanstad met betrekking tot personen die NIET op de detentieboten zouden worden geplaatst. Deze motie werd niet gesteund door een meerderheid in de gemeenteraad. De SP-fractie besloot, door het voortbestaan van onduidelijkheid over wie nu loog over de toezeggingen die in 2006 zin gedaan, haar positieve zienswijze van april 2006 in te trekken. Uitgaande van het feit dat de termijn die gesteld is in een WRO 17 procedure 5 jaar is, en dus sluiting van de gevangenisboten in Zaandam in 2011 zal plaatsvinden, heeft de gemeenteraad van Zaanstad zich meer of minder neergelegd bij de aanwezigheid van deze boten in de stad. Politieke partij Rosa is het meest ver gegaan om aan te tonen dat het ministerie van Justitie in deze een onbetrouwbare partner is. Het idee is dat de toezeggingen over veiligheid, de status van de mensen en de termijn vrij gemakkelijk zijn gedaan aan de gemeenteraad, terwijl al bekend was dat deze toezeggingen in strijd waren met het gangbare Rijksbeleid. Hoe naïef waren wij als gemeenteraad?
Nu is het 2011 en moeten de boten gesloten worden en verdwijnen uit Zaandam en Zaanstad. Afspraak is afspraak. Vragen en antwoorden in de gemeenteraadsvergadering van juni 2006 waren klip en klaar: “De SP vraagt: Wordt na vijf jaar opnieuw een vergunning verleend? Nee, uitdrukkelijk niet. Het is vijf jaar de boten en daarna is het over. Dat is ook het karakter vaneen artikel 17 WRO-procedure” [Uit notulen Raadsvergadering]
Volgens mij is dit een heldere uitspraak en daarom ben ik zeer verbaasd dat er nu opnieuw een discussie met de gemeenteraad moet plaatsvinden over de sluitingstermijn. Opnieuw heeft het gemeentebestuur een besluit genomen of is dit voornemens, om de gevangenisboten langer open te houden en wel tot aan de opening van een reguliere gevangenis op Het Hoogtij terrein. De relatie is mij onduidelijk: op de gevangenisboten verblijven mensen die NIET veroordeeld zijn voor een misdrijf, terwijl in de nieuw te bouwen gevangenis ‘gewone’ gedetineerden zullen verblijven.
Het karakter van een artikel 17 WRO procedure is dat 5 jaar ook echt 5 jaar is. Dat is de wet. Deze is ook toegepast op de containerwoningen voor jongeren. Dus na 5 jaar moest iedereen elders gaan wonen en werden de containers ontruimd en mocht er niet meer gewoond worden. Dit terwijl er nog steeds behoefte is aan woonruimte voor jongeren. Ook dat is de wet! Het is dan ook bevreemdend dat de gevangenisboten na de toegestane periode van 5 jaar nog in gebruik blijven. Is dit wettelijk wel toegestaan? Of welke trucjes moeten er worden uitgehaald om de wet te omzeilen? De geloofwaardigheid van het openbaar bestuur is hier aan de orde: eerst wordt duidelijk dat het ministerie van Justitie haar afspraken en toezeggingen aan de gemeenteraad van Zaanstad niet na komt, nu is het het gemeentebestuur zelf die de toezeggingen aan haar gemeenteraad niet nakomt.
Om welke redenen dan ook, de afspraken en toezeggingen uit juni 2006 en later zijn onverminderd van kracht omdat zij in relatie staan tot de besluitvorming die geleid hebben tot de komst van de gevangenisboten naar Zaandam. Door nu de afspraken te negeren en te omzeilen wordt de toenmalige besluitvorming een farce en een toneelstukje. Hoe serieus kan het gemeentebestuur nog genomen worden? De conclusie is dat zowel de gemeenteraad als de bevolking door Justitie en nu ook nog eens door het Zaans college worden misleid. Waarom? Zo vraag ik mij af. We hebben 5 jaar de wensen van de Rijksoverheid met tegenzin uitgevoerd. Nog steeds zijn er slechts beloften voor een gevangenis voor echt gestraften in Zaanstad, maar nooit en te nimmer is er in 2006 sprake geweest van een koppeling tussen de gevangenisboten en een nieuw te bouwen gevangenis. Die koppeling moet dan ook niet nu en achteraf gemaakt worden. Voor mij geldt dan ook dat de termijn van de gevangenisboten na 5 jaar verstreken is in 2011. En dat justitie nu eens voort moet maken met haar plannen voor een nieuwe gevangenis op Hoogtij.
Over de hoofden van mensen mag niet worden gemarchandeerd!
Rob Poldner
Oud Fractievoorzitter en raadslid SP Zaanstad.
V.l.n.r. Elly Spillekom (ROSA), Rob Poldner (SP), Hans Luiten (PvdA)