Een week of wat geleden organiseerde het architectuurplatform Babel een thema-avond over het DNA van de Zaanstreek. Ik was een van de mensen die werden gevraagd om een aantal foto’s met bijschrift aan te leveren die kenmerkend zouden zijn voor de ziel van de Zaanstreek. Een lastige opdracht, maar leuk om te doen. Hieronder een paar van de door mij gemaakte plaatjes, met motivering.
Op 14 december is er, wederom onder leiding van Babel, een nieuwe gespreksronde over het Zaanse DNA. Ik kijk nu al uit naar de debatten. Want zoveel Zaankanters, zoveel DNA.
Cultuur
Zet Lady Gaga op een doordeweekse dag achter de microfoon van de Kade – o nee, die is wegbezuinigd- en er komt geen buurtbewoner op af. De volgende dag moet er immers alweer vroeg gearbeid worden en dan is het niet de bedoeling ’s avonds laat nog uit te gaan. De oer-Zaanse Rietveld-docent Pieter Groot zei ooit chargerend: “De enige betrokkenheid van Zaankanters met de cultuur is dat ze hun schuurtje in de kleur ‘Zaans groen’ schilderen.”
Da’s overdreven. Bijna nergens vind je zoveel amateurverenigingen en culturele gezelschappen als in de Zaanstreek. Er wordt hier volop gezongen, geacteerd en gemusiceerd. Alleen moet het niet te moeilijk zijn, want dan haakt de gemiddelde Zaankanter af. En niet te laat natuurlijk.
(Op de foto het Zaanse gezelschap Zänph – bekend van het prijswinnende Amsterdamse (!) Havenlied – in het eveneens Zaanse cultuurcentrum De Groote Weiver)
Beter een half ei…
Zaanstad is de stad van de halfjes. Overal in de Zaanse bodem zit gif, maar sinds jaar en dag graaft de gemeente alleen de toplaag af om het een beetje leefbaar te maken. Helemaal verwijderen is namelijk te duur. Toen de Den Uylbrug werd gebouwd, was al bekend dat hij op termijn te smal zou zijn voor het autoverkeer. Twintig jaar na de onthulling moet de verbreding alsnog plaatsvinden, tegen aanzienlijke meerkosten. Aan het eind van die brug is overigens een fietserstunnel te vinden. Aan één kant mooi betegeld, met grappige patronen. De andere kant bestaat uit kaal beton. Het geld om ook die kant te betegelen bleek namelijk op. Wel duizenden huizen neerzetten in Westerwatering en Westerkoog, maar geen adequate toegangswegen aanleggen. Inverdan werd op papier groots gepland, maar in de praktijk wordt het elke week iets kleiner. Met als dieptepunt de beoogde bibliotheek bij het NS-station. In een paar jaar tijd verdween ruim de helft van het oorspronkelijke aantal vierkante meters vloeroppervlak uit het ontwerp.
Nog meer? De plannen om de A8 door te trekken richting de Noordzee bijvoorbeeld. Bij Assendelft houdt de gewenste aansluiting op. De kas is namelijk leeg. Enfin, het halfslachtige beleid is onlangs geformaliseerd. Met een nieuw Zaanstedelijk logo. ‘ZNSTD’ heten we tegenwoordig. De A’s zijn weggegooid. Om het halve te benadrukken. Jammer alleen dat de rekening voor het plaatje niet gehalveerd, maar verdubbeld is.
(Op de foto het project Pixelpoort in Zaandam)
(Wei-)land vol contrasten
De Zaanstreek is een gebied van contrasten. Van hoogte en diepte, al duizend jaar lang. Het begon met het opwerpen van heuvels en terpen. Het afgraven van het veen. Het bouwen van molens, die met hun wieken richting de hemel priemden. (De Italiaanse schrijver Edmondo de Amicis beschreef ze in 1873 als ‘een warrelende beweging als van talloze scheepsmasten die door de storm op en neer werden geslingerd en beurtelings onderduiken en bovenkomen’). Land werd (recreatie)water en het gewonnen zand ging weer over land, om er het Coenwegviaduct op te bouwen. Nog hoger ging het, want de molens maakten plaatsen voor immense fabriekswanden, pakhuizen en flats van veertien verdiepingen. Maar het hart van de Zaanstreek bleef laag. Dat was zo en dat blijft zo. Het door huizen omsingelde Guisveld is inmiddels erkend natuurgebied. Het lag al ver onder ANP, maar zakt door corrosie steeds verder weg. Net als de rest van het veenpakket waarop zo ongeveer de hele Zaanstreek rust.
(Op de foto de veenweide van het Westzijderveld)