Op 25 februari 1941, vandaag 71 jaar geleden, brak in Amsterdam de Februaristaking uit. De Communistische Partij Nederland had er toe opgeroepen, onder meer uit protest tegen de jodenvervolging. Een van de eerste Zaanse bedrijven waar op 25 februari de neiging bestond om het werk neer te leggen waren de Artillerie Inrichtingen. Directeur F.Q. den Hollander gooide roet in het eten. Hij verbood elke vorm van staking. Op 26 februari was het tij echter niet meer te keren. De AI ging plat, net als veel andere Zaanse bedrijven. Een dag later was alles alweer voorbij. Bij het Zaandamse munitiefabriek waren de duizenden arbeiders weer als vanouds aan de slag, onder meer door wapens te maken voor de bezetter…
Het duurde tot 1948 voor de stakers als zodanig werden erkend. Ze kregen, indien gewenst, het in februari 1941 ingehouden loon plus de opgelegde boete wegens werkverzuim alsnog terug. Zie de brief hieronder, die ik afgelopen week aantrof in een oud archief. Er zullen niet veel communistische werkers zijn geweest die konden profiteren van deze ‘geste’. De Koude Oorlog was inmiddels uitgebroken en de Artillerie Inrichtingen ontsloegen iedereen die als communist bekendstond. In 1950 schatte de AI-directie het communistisch aandeel op 5% van het totale arbeidspotentieel.
De ‘goeien’ van 1941 waren verworden tot de ‘kwaaien’ van 1948. Het kan verkeren.
Overigens, tien dagen voor de Februaristaking in Amsterdam losbrandde ontsloeg de directeur van de Artillerie Inrichtingen, F.Q. den Hollander, ‘in opdracht van de Wehrmachtsbefehlshaber in den Niederlanden’ 28 ambtenaren en arbeiders ‘van Joodschen bloede’. Op de grotendeels joodse essencefabriek Polak & Schwarz na bestond er geen Zaans bedrijf met zoveel joodse medewerkers.De meesten zouden de oorlog niet overleven. Op het AI-terrein -later Eurometaal- is anno 2012 nog altijd geen herinnering te vinden aan deze slachtoffers. Misschien iets om te regelen bij de herinrichting van het Hembrugterrein?
PS. Morgen om 9.30 uur wordt de Zaanse Februaristaking herdacht. Locatie: Zaantheater. Iedereen is welkom.
