Oorlogsmonumenten

Melchert Leguyt is bezig met een mooie serie in Dagblad Zaanstreek. Het onderwerp: Monument Spreken, een intensief project waarbij een groep bevlogen mensen het verhaal achter de 27 Zaanse oorlogsmonumenten vastlegt op film. Naar aanleiding van het vierde filmpje, over het monument voor Jan Bonekamp en Hannie Schaft, schreef Melchert deze week een artikel over het effect van de nieuwste beelden op een schoolklas. Gisteren zag ik dat filmpje zelf, tezamen met het al eerder vastgelegde verhaal over de Zaandamse Geertje Pel, de vrouw die het verbergen van de joodse baby Marion Swaab met de dood moest bekopen. Hoewel ik die laatste film al twee keer eerder had gezien, zat ik weer met natte ogen. Ik was de enige niet, merkte ik aan het geritsel met zakdoeken om me heen.

Vorige week benaderde een collegelid me met een vraag over de synagoge in Zaandam. De gemeente Zaanstad wil nog altijd graag dit gebouw in de oude staat (laten) herstellen en het bijvoorbeeld een functie geven als galerie, met onder meer aandacht voor de Zaans-joodse gemeenschap en de Holocaust. Een ernstige handicap is dat eigenaar Dela wel bereid is om het gebouw -waarin nu winkels zitten- te verkopen, maar daar een enorm bedrag voor vraagt. Dat geld is er niet en miljardair Dela is vooralsnog op geen enkele manier te bewegen om haar charitatieve (lees ‘menselijke’) kant te tonen.

In Dagblad Zaanstreek stond gisteren een hypothetische vraag: kan de anderhalf miljoen euro voor nieuwe Zaanse verkeersborden niet beter worden gebruikt om de synagoge op de Gedempte Gracht te kopen? Graag, wat mij betreft. Al geloof ik niet dat Zaanstad die anderhalf miljoen zelf moet ophoesten. De vraag van dat Zaanse collegelid was overigens of ik mogelijkheden zag die (financiële) patstelling te helpen doorbreken.

Probleem is dat een gemeentelijke werkgroep zich een paar jaar geleden al eens heeft gebogen over de vraag of het mogelijk is de synagoge te restaureren en een functie te geven die past bij de beladen geschiedenis van dit gebouw. Het lukte toen niet om de benodigde fondsen/financiën te vinden.In Alkmaar lukte het wel, in Weesp lukte het en in nog meer gemeenten lukte het om na de oorlog de sjoel te herstellen. In Zaandam dus niet. Adolf Hitler heeft alsnog zijn zin gekregen, nu dit gebouw geen joods gebedshuis meer is en ook anderszins op geen enkele wijze recht doet aan de joodse historie. Geheel in zijn geest is het enig overgebleven tastbare joodse ‘object’ in Zaandam de begraafplaats op de Westzanerdijk.  

Mocht iemand een mogelijkheid zien om toch fondsen bijeen te krijgen om de Zaandamse synagoge een andere functie te geven dan die van een belwinkel (de huidige bestemming); laat het me svp weten. Het ontwerp voor een nieuwe inrichting is al jaren af en de goede wil is er eveneens. Nu het geld nog om de verbouwing mogelijk te maken.

En wie de pilot wil zien van het eerste Monumenten Spreken-filmpje klikke hier. 

Zaandamse synagoge in betere tijden