Omdat ik zo af en toe over de Tweede Wereldoorlog schrijf, krijg ik nog wel eens vragen over gebeurtenissen uit de jaren ’40-’45. Soms zitten daar ook memoires bij. Zoals van de meneer op leeftijd die zijn herinneringen te boek stelde en daarbij het nodig noteerde over hetgeen er in Zaandam zou zijn geschied.
Niets zo bedriegelijk als herinneringen. Het kost me al moeite te bedenken wat ik vorige week deed -maar dat kan aan mij liggen- , laat staan dat ik me de bezigheden van tientallen jaren geleden nauwgezet voor de geest kan halen.
Bovengenoemde meneer wist zich te herinneren in Zaandam twee joodse meisjes met Davidssterren te hebben gezien (de joodse inwoners van de Zaanstreek waren al gedwongen te verhuizen naar Amsterdam op het moment dat de nazi’s die sterren invoerden). Hij dacht dat er in het voorjaar van 1944 een badmeester naar de ondermijnde Hembrug was gezwommen om daar stiekem springstoffen weg te halen (het was het najaar en het was geen badmeester). En hij meende dat er drie mannen waren gefusilleerd als wraakoefening na de aanslag op een Duitse officier (‘Hun lijken bleven enkele dagen op het plein achter het stadhuis liggen.’). Helaas, het betrof een Nederlandse politieman en er volgden geen respresailles, aangezien de dader -Jan Bonekamp- bekend was.
Toch goed dat er nog zoveel archieven zijn waarin je gegevens kunt terugvinden over deze lugubere tijd. Want die herinneringen…
Er verschijnen overigens de komende maanden weer een paar boeken waarin de oorlog in de Zaanstreek een rol speelt. Zoals deze en deze.
Jan Bonekamp (1914-1944)