Ik had nog nooit van de goede man gehoord, maar precies een eeuw geleden bezocht de Zaandamse arts Johan Sasse (1862-1916) Terschelling. Op zich niets bijzonders; Terschelling zal in die tijd wel door meer artsen zijn gevisiteerd. Het bijzondere zit ‘m er in dat Sasse naar dat eiland ging om schedels te meten, voetlengtes te vergelijken en te zoeken naar de verschillende ‘rastypen’ ter plaatse. Hij deed dat wel vaker; geïsoleerd levende bevolkingsgroepen bezoeken en daar typerende kenmerken noteren, al dan niet via de restanten die afkomstig waren van het plaatselijk kerkhof. Sasse was een grondlegger van de fysische antropologie, een soort van wetenschap die later nog lelijk is misbruikt door de nazi’s.
Het aardige is dat Johan Sasse zijn onderzoek vastlegde op de gevoelige plaat. Dan kon het gebeuren dat hij twee eilanders vroeg om even voorover te bukken, opdat hij een vergelijkende foto kon maken van hun schedels (zoals hieronder te zien is). In juli en augustus 1912 had de arts in ruste (hij was nogal ziekelijk en zou een paar jaar later overlijden) maandenlang een onderkomen in het plaatsje Hoorn. En exact honderd jaar later doken er foto’s op van zijn werkzaamheden op het Waddeneiland. Het is uniek materiaal van een bijzondere man. De Volkskrant liet er afgelopen weekend wat van zien.
Wie meer wil weten over de werkzaamheden van Johan Sasse kan hier terecht. En gezien het opduiken van de Terschellinger foto’s, een eeuw na dato, lijkt het me wel aardig als er een artikel over Sasse verschijnt in bijvoorbeeld het onvolprezen blad Zaans Erfgoed.
