Joods Cultureel Kwartier

Gisteren iets over de Tweede Wereldoorlog, vandaag nog wat meer.

In Amsterdam werken enkele joodse instellingen aan het in de markt zetten van het zogeheten Joods Cultureel Kwartier. De hoofdstad heeft een imposante joodse geschiedenis, waarvan ondanks de Holocaust en de gemeentelijke sloopwoede in de jaren ’60 en ’70 nog veel bewaard is gebleven. Door tentoonstellingen, happenings en rondleidingen willen organisaties als het Joods Historisch Museum, de Portugese Synagoge en de Hollandsche Schouwburg aandacht vragen voor de meer dan vierhonderd jaar oude joodse geschiedenis van Amsterdam. Lijkt me een mooi inititiatief.

De joodse geschiedenis van de Zaanstreek is zo goed als uitgewist. Er is nog een stukje over van de anderhalve eeuw oude synagoge, maar dat wordt verkwanseld door eigenaar Dela. De joodse begraafplaats aan de Westzanerdijk is wel intact, maar ligt uit het zicht. En de vele panden waarin joden woonden en/of handel dreven zijn sinds de Tweede Wereldoorlog niet meer als zodanig herkenbaar. Slechts weinigen weten dat voor de oorlog elk jaar honderden joden naar Zaandam trokken om daar hun huwelijk te laten sluiten. De plaatselijke sjoel was namelijk een stuk goedkoper dan die in Amsterdam. Veel joodse marktkooplieden vonden destijds een plekje op de Zaandamse markt, tot het moment dat de nazi’s hen een reisverbod oplegden (en hen vervolgens uitroeiden).

Een Zaans joods kwartier zit er dus niet in. Maar wat meer aandacht voor dit onderdeel van de geschiedenis mag er wel komen. Het is daarom goed dat de gemeente nu tegenover de synagoge een brug heeft gelegd met in de leuning Davidsterren verwerkt. En het is prettig dat bij de synagoge een gedenksteen komt voor Jacob Israël de Haan, de eminente, in Zaandam opgegroeide dichter wiens vader lange tijd voorzanger was in datzelfde gebedshuis.

Afgelopen donderdag mocht ik de opnamen bijwonen van een nieuw filmpje voor het project Monumenten Spreken. Het onderwerp was ditmaal de onder joodse leiding opererende fabriek Polak & Schwarz en het woord was aan twee mannen die voor de oorlog bij dit Zaandamse bedrijf betrokken waren. Het was leerzaam en het was ontroerend. Een mooi opstapje naar wat extra aandacht voor de Zaans-joodse historie.

P.S. De nieuwste reclameslogan van Dela luidt: “Waarom wachten met iets moois zeggen als het ook vandaag kan?” Tja, waarom ruim €4 miljoen (€4.000.000,-) vragen voor de synagoge als je vandaag ook iets moois kunt zeggen in de trant van: Dela beseft haar maatschappelijke verantwoordelijkheid en verkoopt dit historisch beladen gebedshuis tegen een bescheidener bedrag, wat het mogelijk maakt om de geschiedenis te laten herleven?

afbeelding 2 Schwarz (Levi/Leopold)

Jubileumviering van Samuel Davids voor het directiekantoor van Polak & Schwarz, 1939

2 gedachten over “Joods Cultureel Kwartier”

  1. richard eichenberger

    Bedrijven verkopen hun vastgoed niet voor een bescheiden prijsje om een goed doel te dienen. De overheid moet serieus eisen gaan stellen aan bedrijven die cultureel erfgoed willen opkopen. Dat is de enige manier om paal en perk te stellen aan de Nederlandse geschiedenisvernietiging. Dat helpt achteraf de Zaandamse synagoge natuurlijk niet, maar misschien is het een goed idee om tegenover dit pand van Dela een vaste plaats in te ruimen een mooi uitgevoerd informatiebord met daarop de geschiedenis van het gebouw en zijn gebruikers. Zo worden meer mensen direct geconfronteerd met de gevolgen van laissez-faire.

    1. Helaas heeft Dela de synagoge al vele jaren geleden gekocht van een particulier. Had de gemeente destijds maar een bod gedaan… Je biedt overigens een mooi alternatief.

Laat een reactie achter

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *