Kijk, dat was zaterdag nou zo’n artikel waarvoor ik een abonnement op Dagblad Zaanstreek wil. Een spreadsheet over Frans Wytema, geestdriftig beschermheer van monumentale panden in en om Zaandijk. Hij heeft er inmiddels acht in zijn bezit en hopelijk komen daar nog vele bij, want Wytema weet van afgedankte Zaanse oudbouw pareltjes te maken.
Kort geleden mocht mijn politieke clubje ROSA gebruikmaken van een van die Wytema-wondertjes, Smidslaan 3 in Zaandijk. Een uit 1650 daterende molenaarswoning die gesloopt dreigde te worden, maar dankzij Frans Wytema op het nippertje een tweede leven kreeg. De huisbaas himself kwam tijdens de ROSA-bijeenkomst langs om nog even -nou ja, even… Geef Wytema het woord en je krijgt het niet snel terug- een begeesterd verhaal te vertellen over alle ins en outs van dit klassieke pand.
Toen ik hem na afloop sprak, kwam terloops aan bod dat Frans een zoon was van Hendrik Jacob Wytema (1906-1974), de voormalige burgemeester van Beilen. In 1942 verdween deze burgervader eerst een paar maanden in de gevangenis en vervolgens noodgedwongen met zijn gezin uit de provincie Drenthe, omdat hij weigerde de joodse bevolking van zijn dorp te deporteren. Van de pakweg duizend Nederlandse burgemeesters was hij de enige die het deportatiebevel naast zich neerlegde. In de navolgende jaren begaf Wytema zich diep in de illegaliteit (hij verborg onder meer onderduikers), en het is een klein wonder dat hij de oorlog overleefde en daarna verder kon als burgemeester. Eerst weer in Beilen en Westerbork en daarna in Alkmaar. In die laatste gemeente wist hij te voorkomen dat de grachten gedempt zouden worden ten faveure van het autoverkeer. Waarmee meteen de liefde voor het historische duidelijk is die vader én zoon kenmerk(t)en.
Hendrik Jacob was een principieel man die wel wat meer eerbetoon verdient. Hetzelfde geldt, zij het op een heel ander vlak, voor zijn zoon Frans.
Hendrik Jacob Wytema (links)