ChristenUnie is dolende in de woestijn

“De ChristenUnie blijft zichzelf”, stond er in het partijprogramma 2014-2018 bij een grote foto van aanvoerster Rita Visscher. Dat was vlak voor de laatste gemeenteraadsverkiezingen. Driekwart jaar later zit Rita als wethouder in het Zaanstedelijk college en lijkt er weinig over van de eigengereidheid die de ChristenUnie uitstraalde sinds 1998 – de eerste keer dat de partij in de raad van Zaanstad belandde.

Laat ik de huidige grondhouding van de ChristenUnie illustreren aan de hand van de perikelen rond het Jacob Visterrein. De eigenaar van dat gebied, Rito Holding (een vehikel van multimiljonair Tom de Boer) wil daar woningen bouwen die in het geheel niet passen bij de naastgelegen Zaanse Schans. Er ligt een alternatief plan van de stichting Zaan&Dijk waar de raadsmeerderheid enthousiast over is. Probleem: Rito probeert Zaanstad te chanteren. Hij vraagt een exorbitant bedrag om de plannen van Zaan&Dijk mogelijk te maken. Komt dat geld er niet, dan moet de raad het bestemmingsplan aanpassen opdat Rito’s eigen woningbouwplan kan doorgaan. En weigert de raad dat, zo dreigt Rito, dan zet de holding ter plekke een fabriek neer.

Vooralsnog laten de zes collegepartijen zich door Rito overbluffen, ook al is de kans dat Tom de Boer daar daadwerkelijk een fabriek vestigt nihil. De oppositiepartijen zijn wel voorstander van het Zaan & Dijk-plan. Zij pleiten voor heropening van de onderhandelingen. Het verschil is één stem: twintig voor de collegepartijen en negentien voor de oppositie.

Dat de VVD het grootkapitaal steunt is begrijpelijk; die partij bestaat bij de gratie van het gulle kapitalisme. Dat de PvdA zich vooralsnog eveneens neerlegt bij de Rito-dwingelandij is al opmerkelijker, maar de sociaaldemocraten hebben het pragmatisme al jaren geleden omarmd. Maar kijken we naar het verkiezingsprogramma van de ChristenUnie dan klopt er iets niet. De partij spreekt daarin ‘alle steun’ uit voor ‘duurzame ontwikkeling, initiatief van onderop, kleinschalige Zaanse houtbouw, versterking van de toeristische functie van de Zaan’. Kortom, steun voor alles waar Zaan&Dijk voor staat. Nog een zin uit het verkiezingsprogramma: “Waar wel gebouwd wordt langs de Zaan, wordt rekening gehouden met de kenmerkende Zaanse houtbouwstijl.” Opnieuw: helemaal Zaan & Dijk en het tegenovergestelde van hetgeen Rito eist.

Enfin, zo zijn er in het laatste ChristenUnie-programma wel meer citaten te vinden die diametraal staan tegenover de gedachten en dreigementen van Rito Holding. Was de partij geen collegedeelnemer geweest, dan had ze onverbiddelijk gehakt gemaakt van de speculatieplannen die Tom de Boer de stad opdringt. 

Toen de Zaanse Onafhankelijke Groepering in 2010 plaatsnam in B&W waren de ferme standpunten en zware woorden van voor die tijd op slag vergeten. De ZOG conformeerde zich volledig aan het collegebeleid, ongeacht het eigen verkiezingsprogramma en zonder te kijken of dat beleid was verwoord in het coalitieakkoord. Vier jaar later werd de ZOG weggevaagd bij de gemeenteraadsverkiezingen.

De ChristenUnie was nooit een partij vol gezwollen taal en blabla. Het was wél een club met een open en eerlijke uitstraling die met regelmaat teruggreep naar de eigen idealen. Het tegenovergestelde van de ZOG dus. Er is nu helaas ook een overeenkomst: de eigenheid lijkt verruild voor volgzaamheid. De enkele keer dat er in 2014 wel een kritische noot werd aangeslagen, liet de ChristenUnie-fractie zich terugfluiten door de andere collegepartijen. Het dualisme is weggeborgen, de geest is getemd.

Het duurt nog ruim drie jaar voor we opnieuw naar de stembus mogen. Ik ben benieuwd of de ChristenUnie weer een eigen koers gaat varen -te beginnen volgende week met de besluitvorming over het Jacob Visterrein-, dan wel het hoofd nu al in de schoot legt en mikt op een grote verkiezingsnederlaag in 2018.

Volgende week donderdag valt het besluit over het Jacob Visterrein. De sleutel ligt vooralsnog bij de ChristenUnie.