Pal voor Kerst 1944 kondigden de nazi’s in bezet Nederland een arbeidsdienstplicht af voor alle mannen van 17 tot 40 jaar. Het Zaanse verzet anticipeerde razendsnel. Enerzijds door tijdens de Kerstdagen vrijwel alle bevolkingsregisters in de Zaanstreek te roven, hetgeen de geplande deportatie een stuk lastiger maakt. En anderzijds door tezelfdertijd pamfletten over de Duitse oproepen te plakken en zo de Zaanse werknemers en -gevers op te roepen niet mee te werken aan deze zogenaamde Liese-aktion. De ondermijnende tegenacties waren uiterst effectief: slechts een klein percentage van de beoogde dwangarbeiders kon worden weggevoerd.
Onlangs vond ik een gedicht uit januari 1945 van ene ‘Peter de Geus’ waarin zowel het tegenwerken van de Liese-aktion als de Zaanstreek worden genoemd. Een fragment, exact zeventig jaar na dato:
Melden? Voor den Mof gaan werken?
Zoo gek zullen wij niet zijn!
Duitsche linies gaan versterken?
Neen! Ze krijgen ons niet klein.
De verzetsgeest komt weer boven,
Melden? Nooit! Wat ook gebeurt.
Duitschland onze mannen rooven?
Er is al te veel verscheurd.
In ons Nederlandsche leven
Door onze zoetsappigheid.
Neen, niet melden. Helpt het streven
Van den ondergrondschen strijd.
In de Zaanstreek, ’t Gooi en Loosdrecht
Wordt reeds een begin gemaakt.
Daar worden alle registers
Der bevolking snel gekraakt.
Het verzetsfront komt in actie
In ’t belang van U en mij.
