Van Bannehof naar Bahnhof

Een liefdevolle schets van de Zaanstreek, in 32 dagelijkse afleveringen. Vandaag deel 13.

In 1974 werden zeven Zaangemeenten samengeperst tot één bestuurlijk wangedrocht met de naam Zaanstad. Bij een nieuwe stad hoorde een nieuw stadhuis en dus werd in het Zaandijkse weidegebied een groot, vierkant kantoor uit het veen gestampt. Zaandijk was namelijk het geografisch hart van de stad en bovendien zou het omliggende natuurgebied worden omgetoverd tot mega-woonwijk.

Het Bannehof – zoals deze rode burcht heette – was  een pand met veel glas en weinig belemmeringen, want in de jaren zeventig vierde de politieke transparantie hoogtij. Zo niet in de praktijk, dan toch wel op papier. Dat er in de navolgende 35 jaar bij gebrek aan preventie tientallen tv’s, beamers en kunstwerken uit het Bannehof werden gestolen; een kniesoor die er op lette.

Een kwart eeuw na de officiële opening van het vergadercentrum was dit beeld volledig gekanteld. Bestuurlijke openheid was uit, het Zaandijkse natuurgebied werd op het nippertje veiliggesteld voor de grutto en de gans en het gemeentebestuur bedacht weer eens een nieuw motto: de stad stadser, de dorpen dorps. Omdat een stad een stadhuis hoort te hebben, werd het Bannehof verplaatst naar het Bahnhof in stedelijk Zaandam. Architect Sjoerd Soeters (‘Toen ik hier voor het eerst was vroeg ik me af of ik in Grozny of in Beirut was beland.’) ontwierp een op Zaanse huisjes geïnspireerd ambtenarenreservaat. De bevolking mocht na lang soebatten een keuze maken uit drie verschillende gevelontwerpen. Waarna Soeters, met instemming van de verantwoordelijk wethouder, een totaal andere gevel ontwierp.

Afspraak was dat de Nederlandse Spoorwegen het gemeentehuis gingen bouwen en in 2007 zouden overdragen aan Zaanstad. Maar omdat zoals bekend bij de NS zelden iets op tijd is, duurde het tot 2011 alvorens de eerste gemeenteraadszitting-nieuwe-stijl van start kon. De miljoenenoverschrijding die dit paradepaardje van het vernieuwde centrum met zich meebracht laten we verder maar buiten beschouwing. Het eindresultaat zal echter nog minstens vier decennia voer bieden voor discussie. Is het mooi? Is het Zaans? Is het kitsch? Roept u maar.