Een vergeten stukje Stelling

Een liefdevolle schets van de Zaanstreek, in 32 dagelijkse afleveringen. Vandaag deel 27.

De Zaanstreek is omringd met Werelderfgoed. Niet alleen schonk de Unesco de hele Beemsterpolder dit predikaat, maar ook de Amsterdamse grachtengordel ontving een cultuur-historisch keurmerk. Bovendien ligt de Zaanstreek in het hart van de Stelling van Amsterdam, dat zich sinds 1996 eveneens Werelderfgoed mag noemen.

De Stelling bestaat uit een 135 kilometer lange defensiecirkel rond de hoofdstad en werd aangelegd tussen 1874 en 1914. Het is een fortenstelsel dat diende om Amsterdam te kunnen beschermen tegen de vijand. Het gebied rond de ruim dertig forten, vestingen en batterijen kon onder een halve meter water worden gezet. Een eventuele opmars naar het Paleis op de Dam kon zo tot staan worden gebracht, was de gedachte. Jammer alleen dat met de uitvinding van het vliegtuig en de atoombom alle inspanningen voor niets waren geweest. Een belegering was voortaan immers ook mogelijk vanuit de lucht.

Aan de randen van Zaanstad liggen een paar onderdelen van de Stelling. Op de stadsgrens bevinden zich Fort Krommeniedijk (Lagendijk 22, Uitgeest), een door water omgeven fort in de polder, en Fort aan den Ham (Busch en Dam 13, Uitgeest), waarin zich een oorlogsmuseum bevindt. In de Assendelver Zeedijk zitten verder drie buskruitmagazijnen uit de negentiende eeuw.

Vreemd is dat het Hembrugterrein wel een essentieel onderdeel is van de Stelling van Amsterdam, maar niet de Unesco-lijst heeft gehaald. Op dit ruim veertig hectare grote terrein in zuidelijk Zaandam zaten meer dan een eeuw lang de Artillerie-Inrichtingen (later Eurometaal). Na de sluiting van het enorme wapen- en munitiebedrijf, in 2003, vervielen de tientallen fabriekspanden ter plekke in hoog tempo. De bodem eronder is zwaar vervuild en de voormalige eigenaar en verantwoordelijke voor de verontreiniging, het ministerie van Defensie, weigerde heel lang omĀ geld beschikbaar te stellen voor een grondige sanering. Dat is des te dramatischer, omdat op het terrein tientallen monumenten staan (die in hoog tempo vervallen) en er unieke flora en fauna te vinden is.

Misschien toch maar een briefje naar de Unesco met het verzoek het Hembrugterrein aan de Erfgoedlijst toe te voegen?
Stelling

 

Laat een reactie achter

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *