Wie, komend vanaf de Vincent van Goghweg, de Westzijde inrijdt of -loopt, passeert allereerst zeven antieke panden. Ze zijn overwegend groen, merendeels van hout en hier en daar wat baksteen. Een deel van dit oer-Zaanse erfgoed -anderhalve eeuw of ouder- is beschermd, een enkel gebouw nog niet. Iets naar achteren staat een voormalige doopsgezinde vermaning, die ook alweer ruim 150 jaar bestaat. Het geheel vormt een rustiek ensemble in deze verder beschamende uithoek.
Kort geleden ging echter -hoe toepasselijk en toch ook niet- de kogel door de kerk. De houten vermaning moet verhuizen naar de Zaanse Schans. Volgens Schansvoorzitter Maarten Voster omdat het gebedshuis nu te onzichtbaar is en er verval dreigt. Daarmee gaan we een halve eeuw terug in de tijd, toen ‘lastige’ monumenten werden verbannen naar de Kalverpolder en daar een nieuw leven begonnen als toeristische attractie. Het is alsof je een kies trekt uit een gezond gebit, opdat die in een vitrine beter tot z’n recht komt.
Knap die vermaning op en schenk er blijvend aandacht aan, maar houd dit bijzondere blokje Westzijde bijeen. En zorg dat Zaanstad niet alleen beschermde stads- en dorpsgezichten, maar ook beschermde straat- en/of buurtgezichten krijgt.
Als je ziet wat er in Krommenie – met medeweten van de gemeente – met het Weversend gebeurt, dat een ensemble vormde met het Blauw End, dan preek je voor de Vermaning voor dovemansoren. In Krommenie is het Weversend ten dode opgeschreven dankzij een een dependance van een uitvaartonderneming.
Ja, het is triest wat er met het Weversend gebeurt. En ik ben bang dat het niet het laatste klassieke Zaanse pand is dat naar de ratsmodee gaat.