Het BVD-dossier van G.B.J. Hiltermann

Het Nationaal Archief beheert ruim 71.000 persoonsdossiers van de Binnenlandse Veiligheidsdienst en haar voorgangers BNV en CVD. Waaronder vele over prominente Nederlanders. Op deze site staan de verhalen die ontbreken in hun biografieën. Ditmaal het geheime dossier over wereldnieuwscommentator G.B.J. Hiltermann.

De Binnenlandse Veiligheidsdienst hield vooral communisten en andere als linksextremisten beschouwde personen in de gaten. Plus wat oude en nieuwe nationaalsocialisten. Maar waarom kreeg de conservatieve journalist en radiocommentator G.B.J. Hiltermann zijn eigen dossier?

Gustavo Bernardo José Hiltermann (1-5-1914) is vanaf 1952 eigenaar en directeur van weekblad Haagse Post. Maar bekendheid bij een groot publiek krijgt hij vooral door zijn wekelijkse radiopraatje voor de AVRO. Naar De toestand in de wereld volgens G.B.J. Hiltermann luisteren soms wel een miljoen mensen. Ze horen een geaffecteerd pratende mijnheer die tussen 1956 en 1999 ruim tweeduizend keer de globale gebeurtenissen becommentarieert. Ietwat pedant kan Hiltermann wel worden genoemd. Hij is een nationale bekendheid die zich naar eigen mening ‘nooit vergist had’. Maar dat kan voor de BVD geen aanleiding zijn om hem nader te beschouwen. Ook Hiltermanns oorlogsverleden – hij was tussen 1940 en eind 1942 verslaggever bij De Telegraaf en hield op de redactie gloedvolle pleidooien over de bezetter en het nazistische Verbond van Nederlandsche Journalisten – blijven in zijn dossier buiten beschouwing. Er moet dus een andere aanleiding zijn.

Geebeejee

Iedereen die hem kent heeft wel een mening over de uitgesproken ‘Geebeejee’. Hij staat decennia lang volop in de belangstelling. Tot die van de Binnenlandse Veiligheidsdienst toe dus. Guus Hiltermann begeeft zich namelijk wel eens beroepsmatig tussen personen uit het communistische Oostblok. Alle reden voor de dienst om in de gaten te houden of hij niet gechanteerd, uitgehoord of anderszins misbruikt wordt.

G.B.J. Hiltermann in 1969, wanneer hij door de Volkskrant, die hij ‘antisemitisch’ noemde, voor de rechter wordt gedaagd (Wikipdia).

Zijn dossier loopt van 1953 tot 1981. Een jaar voordat de BVD hem een eigen mapje toebedeelt, koopt Hiltermann de Haagse Post. In 1963 blikt een informant in een uitgebreid rapport terug op de geschiedenis van het weekblad. Een paar citaten daaruit: ‘In 1951 kwam Mr. Hiltermann, de hoofdredacteur van Elsevier naar voren, die zonder in details te treden, onenigheid bij Elsevier had. Hij bracht uit Elsevier twee ton mede. Met een gedeelte van dit geld heeft hij de Haagse Post overgenomen. (…) De tegenwoordige vrouw van Mr. Hiltermann bracht dertig duizend gulden in.’

‘Hitlerman’

In 1972 meldt de Binnenlandse Veiligheidsdienst dat leden van de Utrechtse vereniging van geschiedenisstudenten UHSK Hiltermanns promotie verstoren. Ze ageren tegen zijn conservatief gekleurde en soms zelfs racistische radiocommentaren. Fijntjes meldt de rapporteur dat hun doelwit wordt uitgemaakt voor ‘Hitlerman’. Het mikpunt wil zelf overigens ook wel eens uithalen. Naar Max van der Stoel bijvoorbeeld. Die minister is volgens Hiltermann, aldus de BVD-rapporteur, ‘een zot met een gebrek aan verstand van de buitenlandse politiek’. De enige die ècht zicht heeft op wat er in het buitenland gebeurt is hij zelf uiteraard.

G.B.J. Hiltermann bij zijn verstoorde promotie aan de Universiteit Utrecht in 1972 (Wikipedia).

Hiltermanns dossier bevat veel verslagen over ontmoetingen met communistische vertegenwoordigers uit onder andere het Oostblok, China en Joegoslavië. De BVD is er niet gerust op. Daar geeft G.B.J. ook aanleiding toe. Soms gedraagt hij zich namelijk in dubieus gezelschap als een ongeleid projectiel. Uit een vertrouwelijk rapport d.d. 28 oktober 1977 over een groepsreis naar Siberië van een maand eerder waarbij ‘enkele merkwaardige voorvallen’ plaatsvinden: ‘Tijdens een wodka-fuif bij het Baikal-meer kwamen enkele deelnemers vèr boven hun theewater, o.a. Hilterman. Deze laatste kreeg meer dan normale belangstelling voor de aanwezige dames, wat duidelijk de irritatie van zijn echtgenote opriep. De part-time gids was er als de kippen bij om dit tafereel vast te leggen.’

Beschonken

Het blijft niet bij één dronkenschap. ‘Ook bij het Baikal-meer werd er op aandringen van genoemde gids een zwempartij georganiseerd. Wederom werd de echtgenote van Hilterman ziedend toen zij zag hoe haar echtgenoot zich t.o.v. de andere dames gedroeg. Direct stond bedoelde gids klaar om een en ander te fotograferen.’ Drie maanden later komt de BVD er nog even op terug: ‘Tijdens deze reis is op een feestavond Mr. G.B.J. Hilterman, in “beschonken” toestand, gefotografeerd. Vermoedelijk werd deze foto genomen door een buitenstaander.’ Opvallend is overigens dat de dienst de naam van hun hoofdpersoon in de jaren zeventig en tachtig consequent verkeerd schrijft.

Een zeer vroege foto van Hiltermann; ‘Guus’ in 1919 (Stadsarchief Amsterdam).

Sylvia Brandt Buys

Die ‘ziedende echtgenote’ is Sylvia Brandt Buys (1907-1994). Ze heeft alle reden om kwaad te zijn. In de jaren vijftig en zestig schrijft ze artikelen voor de Haagse Post, het blad waarin ze – zoals de BVD terecht constateert – tienduizenden guldens heeft gestoken. Eigenlijk kan zij worden beschouwd als de toenmalige HP-hoofdredacteur. Maar haar echtgenoot erkent haar kwaliteiten niet en ontkent bovendien dat zij het blad mede heeft gefinancierd. In Jutta Chorus’ eind 2022 verschenen boek Alma’s dochters is te lezen hoe G.B.J. achter Sylvia’s rug om de Haagse Post verkoopt. Hij verwekt drie kinderen bij haar halfzus Désirée en heeft seks met Sylvia’s dochter Lili. Een wanhopige Sylvia Brandt Buys doet een zelfmoordpoging, maar schikt zich uiteindelijk in haar lot. Ze blijft getrouwd met Guus Hiltermann. En is dus met enige regelmaat ‘ziedend’ als hij weer eens ongewenst contact zoekt met andere vrouwen.

Sylvia Brandt Buys en Guus Hiltermann, 1969 (Nationaal Archief).

Fles wijn

De BVD maakt ook vertrouwelijke aantekeningen over Hiltermanns reizen naar Turkije, Armenië, Georgië (1978) en Irak (1981). De laatste notitie in zijn BVD-dossier betreft een trip naar Moskou, in oktober 1983. Daar ‘heeft de bekende politiek-commentator, na bemiddeling van Ambassadeur Van Agt, een gesprek gehad met vertegenwoordigers van de Sovjet-pers, o.a. Izwestia en Pravda. Tijdens het onderhoud, waarbij Hilterman zich naar zijn zeggen heeft laten fêteren, werden door de “krantenjongens” zinnige opmerkingen geplaatst.’ Welke opmerkingen dat zijn, blijft ongenoemd.

Geebeejees drankgebruik wordt wel weer aangestipt. ‘Uit dezelfde bron werd tevens vernomen, dat Hilterman nogal eens de gewoonte heeft een fles wijn te bestellen en die niet af te rekenen.’ Dat is niet meer dan logisch, aldus de dief. ‘Volgens G.B.J. Hilterman hebben de Russen van ons ook genoeg gestolen.’
Tot zover de wereld volgens Guus Hiltermann. Een wereld waarin zijn eigen rol niet bepaald van onbesproken gedrag was.


Waardeer dit artikel

De content op deze website is in en uit principe gratis, maar het maken ervan kost wel geld. Vond je het de moeite waard? Laat het blijken met een kleine bijdrage en help bij het mogelijk maken van onafhankelijke artikelen.

ValutaBedrag





4 gedachten over “Het BVD-dossier van G.B.J. Hiltermann”

  1. De zin: “Ook Hiltermanns oorlogsverleden – hij was tussen 1940 en 1945 verslaggever bij De Telegraaf ” in uw stuk doet hem tekort. Hiltermann is in oktober 1942 bij de Telegraaf vertrokken, en niet zoals hij altijd beweerd heeft in mei 1942, toen de bezetter van de redactie eiste dat een artikel met antisemitische strekking werd afgedrukt, ook niet in juli dat jaar nadat zijn joodse collega’s naar huis werden gestuurd maar pas drie maanden nadien, namelijk toen hij door de directie van Elsevier gevraagd werd een heruitgave van de Winkler Prins Encyclopedie te bezorgen. Dit staat ook in het besproken boek van Jutta Chorus en is gebaseerd op onderzoek van Mariëtte Wolf.
    Dan nog een vraag: hebt u zelf het dossier van Hiltermann bij het Nationaal Archief ingezien? Ik vraag dit om te horen of het inderdaad openbaar toegankelijk is. Want veel van die BVD-dossiers zijn maar beperkt toegankelijk, bijvoorbeeld alleen voor historici of familieleden van betrokkene.

  2. O ja, nog iets. U schrijft dat Hiltermann seks had met Desirees dochter Lili. Dat klopt niet. Lili was de dochter van Sylvia Brandts Buys. Hiltermann had dus seks met de dochter van zijn vrouw, uit haar eerste huwelijk.
    Ja, inderdaad onthullend om te vernemen dat die man die de natie bijna veertig jaar lang zo gezaghebbend via AVRO’s radiojournaal kon toespreken over de Toestand in de Wereld van de toestand in eigen huis zo’n godvergeten puinhoop maakte. Fout in de oorlog, nog fouter erna.

    1. U heeft gelijk wat Lili betreft. Dat pas ik aan.
      Het BVD-dossier van Hiltermann is beperkt openbaar en kan door iedereen worden ingezien.

Laat een reactie achter

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *