Op 6 maart van dit jaar schreef ik een stukje over Beppie Nunes Nabarro-Ephraïm, die in die week overleed. De joodse Beppie zat tijdens de Tweede Wereldoorlog een poosje ondergedoken in Zaandam, terwijl haar pasgeboren kind een schuilplaats kreeg in Westzaan. Beppie hield zich, ondanks de enorme gevaren die daarmee gepaard gingen, in de Zaanstreek ook bezig met verzetswerkzaamheden. Moeder en dochter kwamen uiteindelijk heelhuids door de oorlog.
Vandaag wordt Max Nunes Nabarro (Amsterdam, 18-3-1918) gecremeerd. Dat hij de Holocaust overleefde is een nog groter wonder dan dat zijn vrouw en dochter de eindstreep haalden. Op 4 november 1940 kreeg Max van zijn directeur te horen dat hij werd ontslagen als PTT-medewerker. Op 2 oktober 1942 haalden de Duitsers hem uit een joods werkkamp bij het Amsterdam-Rijnkanaal en werd hij met de trein afgevoerd naar Westerbork. Veertien dagen later ging hij op transport naar Polen. Er volgde een reeks aan concentratiekampen (Cozel, Sakrau, Königshütte, Ludwigsdorf, Brande, Blechhammer, Gross-Rosen en Buchenwald), maar Max overleefde ze allemaal. Hij is een van de zeer weinige joodse Nederlanders die al in 1942 werden afgevoerd, maar desondanks de bevrijding meemaakten.
Ik ben één keer bij Beppie en Max Nunes Nabarro thuis geweest, om te praten over hun oorlogservaringen. Boven de overlijdensadvertentie die zijn kinderen plaatsten in enkele kranten stond Max’ uitspraak: “Mij krijgen ze niet klein.” Ik herinner me vooral een andere uitspraak van hem, die hij vaak gebruikte als de oorlog weer eens langskwam: “Ach ja, ’40-’45, dat was nog eens een tijd.” Veel meer wilde hij er, na deze spottend-cynische opmerking, niet over zeggen. Mensen die de gruwelijkheden niet hadden meegemaakt, konden toch niet begrijpen hoe erg het was.
Een paar jaar terug was er even sprake van dat Ad van Liempt Max Nunes Nabarro wel aan het praten zou krijgen, voor het tv-programma De oorlog. Het is er uiteindelijk helaas niet van gekomen. Gelukkig heeft een kleindochter het verhaal van Max Nunes Nabarro op papier gezet, zodat er toch nog een getuigenis bestaat.
