In de Eerste Wereldoorlog kostte het honderdduizenden soldaten het leven. Mosterdgas. Ook wel Yperiet genoemd, naar het Belgische Ieper. In de omgeving van die stad kwam namelijk tussen 1914 en 1918 nogal wat van dat goedje terecht.
De Zaanse wapen- en munitiefabriek Artillerie Inrichtingen maakte in de jaren ’30 mosterdgas. Dat kon eventueel worden ingezet tegen de opstandelingen in ‘Ons Indië’. Het waren nota bene de nazi’s die besloten de resterende Zaandamse voorraden te vernietigen. Zou het komen omdat Adolf H. de gevolgen ervan bemerkte, toen hij tijdens De Groote Oorlog in de loopgraven lag?
Hoe dan ook, het chemische goedje werd niet helemaal vernietigd. Er bleef wat zitten in de buizen van de Artillerie Inrichtingen. Een paar jaar geleden zou er nog een flesje met mosterdgas zijn gevonden. En waarschijnlijk is er her en der in de grond van het langdurig leegstaande fabriekscomplex nog wel wat op te graven, ondanks eerdere ontkenningen dat er nog mosterdgas aanwezig was. Dit jaar doet het ministerie van Defensie een poging om de eventuele restanten te verwijderen die ze er ooit zelf heeft neergelegd. Hans Hillen heeft de leiding, dus dat komt wel goed. Wees desondanks voorzichtig, zou ik zeggen. En bekijk nog eens wat dokter F. van Soeren schrijft over de gevolgen van contact met Yperiet. We schrijven het jaar 1934:
“[Dokter] Immink vermeldt in de Zaanse Artsenkring een geval van mosterdgasvergiftiging, opgetreden bij een werknemer van de Artillerie Inrichtingen, door het breken van een door hem gedragen fles. Patiënt is snel van zijn kleding ontdaan en gebaad, met chloorkalk ingesmeerd en klinisch geobserveerd. Na 36 uur ontstonden blaren in de nek- en buikstreek, waartegen bleekwater en Dakinse vloeistof afdoende werken.” Nog niet overtuigd? Lees dan dit nog even.
Mijn vader heeft bij de gemeente Zaandam later Zaanstad gewerkt. Voornamelijk langs en op het water voor het onderhoud van bruggen. Hij had de gewoonte om bij zijn dekschuit een fuik te plaatsen. De vis die hij ving werd door hemzelf en collega’s benut, voornamelijk aal. Hij was verbaasd toen collega’s die aal niet wilde hebben toen hij nabij het Hembrugterrein aan het vissen was. Ze vertelden dat daar mosterdgas op de bodem moest liggen. Nu wordt er alleen op het land gezocht. Zou het niet kunnen wezen dat een overbodige voorraad gewoon in het water is gekieperd? Wisten de collega’s van mijn vader van destijds niet meer?